Özbek Edebî Dilinin İmla Kurallarının Şekillenmesinde Kayyum Ramazan’ın Yeri

Özet

20. asrın başlarında tarih sahnesine çıkan Özbek aydınları, toplumdaki ekonomik, siyasal ve kültürel krizleri ortadan kaldırmayı, vatanlarını gelişmiş ülkeler arasında görmeyi hayal ettiler. Bu hayallerini gerçekleştirmek için mücadeleye atıldılar. Tarih sayfalarına “Ceditler” (Jadidler) olarak girdiler. Onlar, her şeyden önce milleti okur yazar yapmaya, belirli kurallara dayalı bir edebî dil yaratmaya çalıştılar. Bunun için okullar açtılar, millî basın ve millî tiyatro faaliyetlerini başlattılar. Ceditler, kurdukları yeni usuldeki okullarda eğitim öğretim sürecinde, Arap alfabesindeki Özbekçe seslerin ifade edilmesindeki eksiklikleri ve imla sorunlarını fark ettiler. Bu sorunları gidermek için yazıyı ıslah ettiler, millî imla kurallarını oluşturma çabalarına giriştiler. Özbek edebî dili imla kurallarının şekillendirilmesinde ünlü aydınlardan Kayyum Ramazon’un hizmetleri oldukça büyüktür. Kayyum Ramazan, diğer Cedit aydınları gibi pedagojik faaliyetlerle uğraşmıştır. Ayrıca Fitrat’ın liderliğinde kurulan “Çagatay Gurubu”nun aktif bir üyesi olmuş, Taşkent Eski Şehir Eğitim Müdürlüğünde denetçi olarak okullardaki dil ve edebiyat derslerinin metodolojisini geliştirme, okul faaliyetlerini denetleme görevini yerine getirmiştir. Bu süreçteki pratik deneyimleri ışığında “Ana Dili” (1918, ortak yazarlarla), “Özbek Dili Dersleri” (1925, ortak yazarlarla), “Dünyadaki Diller Arasında Özbek Dili” (1930), “Özbek Edebiyat Dilinin İmla Kuralları” (1931), “Özbek Edebiyat Dilinin Birleşik İmla Kuralları” (1934), “Sarf” (1937) gibi eserler yazıp yayımlamıştır. Bu makalede, 1931 yılında yayımlanan “Özbek Edebiyat Dilinin İmla Kuralları” adlı eseri ele alınacaktır.