Haftalık “Varna Postası”nda Kadınların Sosyal Rolü

Özet

Osmanlı İmparatorluğu’nda modernleşme hareketlerine katkı yapan gelişmelerden biri, XIX. yüzyılda Türkçe gazetelerin yayımlanmasıdır. 1877- 1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Bulgaristan, 13 Temmuz 1878’den itibaren özerk bir prenslik statüsünde Osmanlı İmparatorluğu’na Balkan Savaşları’na kadar bağlı kalmıştır. Bulgaristan’da o dönemde hem Bulgarca hem Fransızca hem de Türkçe gazeteler yayımlanmıştır. Türkçe gazeteler daha çok Bulgaristan’daki Müslüman ahalinin haber alması, sorunlarının dile getirilmesi, eğitim hayatlarına katkı yapmak gibi farklı maksatlarla yayımlanmıştır. Varna Postası (1887) gazetesi, Varna’da yayımlanmış Türkçe ve zaman zaman bazı sütunları Bulgarca çıkmış süreli yayınlardan biridir. Bu makalenin konusu, Varna Postası’nda bilhassa Müslüman kadınların eğitimi ve modernleşmeye katılımı hususunda çıkan yazıları incelemektir. Varna Postası’na bakıldığında ilkokul ve ortaokul seviyesinden itibaren çocukların, gençlerin ve yetişkin kızların iyi yetişmeleri; kültür, sanat yönünden genel kültürlerinin gelişmeleri için yazıların çıktığı görülür. Bu yazılarda Bulgaristan’da Rusçuk, Varna, Sofya gibi şehirlerde bulunan okullardaki eğitime ve derslere destek mahiyetinde yazılar yayımlandığına şahit oluyoruz. Kız ve erkek çocuklar ile gençlerin genel kültürlerinin, okuma ve estetik zevklerinin gelişmesi için edebiyat, mimari, çocuk yetiştirme ve toplumsal hayat ile ilgili yazılar çıkmıştır. Bazı yazılarda temel hedefin bilgili, iyi, kaliteli ve modernleşmeye ayak uydurmuş uyumlu bireyler yetiştirmek olduğu dikkat çekmektedir. Varna Postası, genelde kadının muazzam sosyal rolüne işaret ediyordu. Yayımlanan metinlerden ortaya çıkan görüntü, erkeklerin hâlâ toplumsal açıdan daha güçlü bir konumda kaldığı gerçeğidir. Karar verici, siyasetçi, asker gibi erkek egemen roller öne çıkmaktadır. Kadınlar eğitim hakkından yararlansa ve siyasi roller için eğitilme şansına sahip olsalar bile onlara böyle bir meslek edinme imkânı sunulmuyordu. Erkeklere “hizmet etmek” için kendilerini eş ve anne rolleri konusunda eğitmeleri gerekiyordu. Bu sınırların ötesine geçmek aslında imkânsızdı. Bu hususlar makalede incelenmeye çalışılmıştır.