Gyula Mészáros’un 1908 Yılı Raporuna Göre Çuvaşlar Üzerine Tespitler (Findings on Chuvashes with Regards to the Year 1908 Report of Gyula Mészáros)

Özet

İdil-Ural bölgesinin batısında yaşayan Çuvaşlar özellikle dilleri ve dinleri ilebilim adamlarının ilgisini en fazla çeken Türk boylarındandır. Batı'da özellikle deMacar Türkolojisinde Çuvaşlara yönelik çalışmaların yoğunluğu dikkat çekmektedir.Bunun bir neticesi olarak dil, edebiyat, folklor, tarih, müzik gibi sosyal bilimlerinfarklı alanlarında çalışan Macar bilim adamları Çuvaşlarla ilgili çok sayıda yayınyapmışlardır. Bu bilim adamları arasında yer alan Gyula Mészáros'un Çuvaşlarlailgili yaptığı derlemeler dikkat çekmektedir. Günümüze kadar yapılan birçok çalışmanınana kaynakları arasında onun yaptığı çalışmalar özel bir yer tutar. Çuvaş folklorununher alanına ait çok sayıda malzeme, araştırmacı tarafından yayımlanmıştır.Yirminci yüzyılın başında İdil-Ural bölgesinde Tatarlardan ve özellikle Çuvaşlardanönemli malzemeler derleyen bu bilim adamının eserleri halk bilimi, dil, dinler tarihi,halk edebiyatı alanlarında temel malzemeleri teşkil etmektedir. Döneminin alan araştırmasımetotlarını mükemmel bir şekilde kullanarak çok sayıda metni derleyen vebunları iki cilt hâlinde yayımlayan Mészáros, derlemelerini yayımlamadan önce alanaraştırması tecrübesini aktardığı raporunu Macar Bilimler Akademisinde okumuş vebu raporu yayımlamıştır. Daha sonra Rusya'da da yayımlanacak olan rapor en azderlediği metinler kadar önemli başka bilgileri içermektedir. Onun derlediği metinlerinve günümüze kadar başka bilim adamlarının derleyip yayımladığı metinlerindeğerlendirilmesinde kullanılabilecek önemli açıklamalar bu raporda yer bulmuştur.Bu makalede adı geçen rapor dönemin bazı kaynaklarına da atıfta bulunularak değerlendirilmiştir.Chuvashes living in the west of Idil-Ural Region are Turkic ethnic groups whoattract attention of researchers by particularly their language and religion. The intensityof studies on Chuvashes in the west and especially in Hungarian Turcology isstriking. As a result of this, Hungarian researchers working on different branches ofsocial sciences such as language, literature, folklore, history and music, have a greatdeal of publications on Chuvashes. At this point, Gyula Mészáros, who is one of thoseresearchers and his collections on Chuvashes are remarkable. His studies have a specialplace as main references in studies carried out up to the present. Many materialsbelonging to all parts of Chuvash folklore have been published by the researcher. Theworks of that researcher, who compiled many important materials belonging to Tatarsliving in Idil-Ural Region and especially to Chuvashes, at the beginning of the twentiethcentury, constitute the main materials in folklore, language, history of religionsand folk literature. Mészáros, who compiled many texts of the period by using the fieldstudy techniques of the period perfectly and published them in the form of two volumes,had announced his report in which he reflected his field study experience to theHungarian Academy of Sciences and had published that report before he publishedhis collections. The report to be published in Russia later, includes other informationat least as important as the texts he compiled. The report in question has crucialexplanations that could be used in analyzing the texts he compiled and in the textscompiled and published by other researchers up to the present. The report mentionedin this study has been analyzed also by referring to some of the resources of the period.