Şakerim Kudayberdiulı’nın “Türk, Kırgız, Kazak ve Hanlar Şeceresi”ndeki Tarihî Bilgiler

Özet

19 ve 20. yüzyıl Kazak edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Şakerim Kudayberdiyev, Kazak edebiyatının öncü ismi Abay’ın talebesidir. Abay’ın gözetiminde yetişen Şakerim, onun dünya görüşünü benimsemiştir. Tarih, felsefe, ilahiyat alanlarında manzum ve mensur eserleri ile adından söz ettiren Şakerim, Abay’ın da yönlendirmesi ile 19 yaşında “Türk, Kırgız, Kazak ve Hanlar Şeceresi”ni yazmaya başlamıştır. Şecereyi yazarken Rusça kaynaklar başta olmak üzere Batılı kaynaklardan ve ayrıca Müslümanların kaleme aldığı kaynaklardan faydalanmıştır. Yazılı kaynaklara ek olarak sözlü kaynaklardan da istifade eden Şakerim, elde ettiği bütün kaynakları karşılaştırarak eserinde kendi düşüncelerine de yer vermiştir. Türk, Kırgız, Kazak ve Hanlar Şeceresi, Kazak tarihi üzerine yazılmış ilk eser olma niteliğini taşımaktadır. Eserinde insanlığın varoluşundan başlayıp insanlık tarihinde Türklerin yerini vermekte, ardından Kazakların tarihini ayrıntılı olarak anlatmaktadır. Kazak tarihini anlatan bu eserin yazarı olarak Şakerim Kudayberdiyev, Kazakların ilk tarihçisi olarak kabul edilebilir. Yaşadığı dönemin şartları göz önüne alındığında bozkırda yaşayan biri olarak Şakerim’in eserini yazarken ulaştığı kaynakların sayısının çokluğu, şaşırtıcı olmanın yanında takdiri hak etmektedir. Şakarim Kudayberdiulı’nın şeceresinin, Kazak halkının kökeni, soyağacı ve tarihinin şekillenmesine yaptığı katkı son derece büyüktür. Bu çalışmada Şakerim’in hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgi verildikten sonra “Türk, Kırgız, Kazak ve Hanlar Şeceresi” adlı eseri yapı ve içerik bakımından incelenmiş, eserin edebî ve tarihî değeri üzerinde durulmuştur.