Atasözleri ve Deyimlerde ‘Kan’ Kavramı (The Concept of ‘Blood’ in Proverbs and Idioms)

Özet

Bireyin; ait olduğu toplumun deneyimleri, gelenek ve görenekleri, inançları vetarihi gibi zaman içerisinde edindiği birikimle donanarak o topluma ait ve toplumunkodlarına sahip olması "kültürel bellek" ve "toplumsal hafıza" gibi kavramlardâhilinde tartışılmaktadır. Asırlar boyunca kuşaktan kuşağa aktarılarak zamanın gereksinimlerineuygun hâlde yaşatılan kültürel birikim bireyin kabulü, kullanımı veaktarımı ile bir sonraki kuşağa nakledilmektedir. Bu durum edinilen bilginin yenikuşakların sosyal çevre ve şartlarına uygunluğu süresince devam eder; aksi durumdagereksiz ve uygunsuz hâle gelerek yaşatılması mümkün değildir.Kültürel belleğin aktarım yollarından biri sözlü aktarımdır. Bu bağlamda sözlükültür ürünleri, geçmişten günümüze aktarılan toplumsal deneyim ve kültürel birikiminürünüdür. Kalıp ifade yapısına sahip atasözleri ve deyimler de ilk ve ikincilanlamlarıyla kültürel kodlar taşıyan sözlü kültür ürünlerindendir ve bu bakımdan incelendiğindebir toplumun geçmişten günümüze getirmiş olduğu deneyimleri, gelenekve görenekleri, inançları ve tarihi yansıtırlar.Bu çalışmada; "kan" kelimesinin Anadolu sahası atasözleri ve deyimlerinde karşıladığımetaforik anlamlar üzerinde durulmuştur. Atasözleri ve deyimlerle aktarılanve yaşatılan gelenek ve görenekler, inançlar ve tarihsel deneyimler işlenerek günümüzdeaktif bir şekilde kullanılan bu "kanlı" sözlerle aktarılan toplumsal birikim vekültürel bellek tespit edilmiştir.The fact that the individual is equipped with the experiences, traditions and customs,beliefs and history of the society to which he/she belongs and possesses the codes of the society is discussed within the concepts such as "cultural memory" and"collective memory". The cultural accumulation, which has been conveyed from generationto generation for centuries and maintained according to the needs of time,is transferred to the next generation through the acceptance, usage and conveyanceof the individual. This continues as long as the knowledge acquired is in compliancewith the social environment and conditions of that time; otherwise, it becomes unnecessaryand inconvenient, and accordingly unable to be maintained.Verbal conveyance is one of the conveyance ways of the cultural memory. In thiscontext, verbal cultural products arises from the social experience and cultural accumulationconveyed from past to the present time. Proverbs and idioms having clichéexpression structure are also the verbal cultural products with their primary and secondarymeanings, and when examined from this aspect, they reflect the experiences,traditions and customs, beliefs and history taken from past to the present time by asociety.In this study, the metaphorical meanings implied by the word "blood" in Anatolianproverbs and idioms are emphasized. The traditions and customs, beliefs andhistorical experiences that are conveyed and maintained through proverbs and idiomsare handled, and the social accumulation and cultural memory conveyed with thesebloody words that are used actively at the present time are determined.